Čukarica je jedna od 16 beogradskih opština. Pretežan deo od preko 180 hiljada njenih stanovnika živi u modernim gradskim naseljima koja su ravnopravni deo milionskog Beograda. 

Pre stotinak godina, iako od najužeg centra Beograda udaljena samo šest kilometara, Čukarica je bila malo naselje sa oko 800 stanovnika koje je pripadalo Žarkovačkoj opštini. Ime je dobila po mehani Stojka Čukara koja se nalazila između puta i Topčiderske reke. Njenom usponu doprinela je izgradnja prve srpske železničke pruge od Beograda do Niša, puštena u saobraćaj 1884. godine. 

Razvoj industrije na ovoj teritoriji brzo je doveo do prerastanja Čukarice u samostalnu opštinu. Ostvareno je to ukazom kralja Petra I Karađorđevića od 30. decembra 1911. godine. Ovaj datum i danas se obeležava kao Dan opštine Čukarica koja je tada postala opština ali još nije pripadala Beogradu. U sastav glavnog grada ući će dvadesetak godina kasnije. Dobijanjem gradskog statusa Čukarica je izgubila opštinu a njeno jezgro postalo je XIV beogradski kvart dok su Mihajlovac i Banovo brdo dospeli u XIII. Kada su, posle drugog svetskog rata, u Beogradu 1952. godine ukinuti rejoni i formirane opštine, nijedna od njih ne nosi ime Čukarice, dotadašnjeg VII gradskog rejona. Tek od 1957. godine, posle nove reorganizacije, Čukarica i imenom postaje jedna od deset opština na užem gradskom području.  

Opština Čukarica prostire se jugozapadno od starog beogradskog jezgra. Na oko 3,5 km uzvodno od ušća Save u Dunav, graniči se sa opštinama Savski venac i Novi Beograd. Najpre između Ade Ciganlije i Ade Međice, pa sredinom Save, ide njena rečna granica. 3,5 km jugozapadno od Umke napušta Savu i, lomeći se od jugoistoka ka istoku, izbija na Ibarsku magistralu u predelu Lipovičke šume zahvatajući atare Umke, Velike Moštanice, Sremčice, Ostružnice, Rušnja, Železnika i Žarkova. Na ovom delu, Čukarica se dodiruje sa opštinama Obrenovac i Barajevo. Obilazeći područje Rušnja, opštinska granica vraća se na Ibarsku magistralu i njenom sredinom stiže do saobraćajnice koja razdvaja Čukaričko naselje Cerak i Rakovički Vidikovac. Ide zatim sredinom Ulice Kneza Višeslava, spušta se niz Košutnjak kraj Pionirskog grada (koji pripada opštini Rakovica), pa ide trasom Železničke pruge do njenog prelaska preko Topčiderske reke u Topčiderku , dalje, sredinom ove reke do njenog ušća u Savu.  

Sa 15.650 hektara ukupne površine, Čukarica je po prostranstvu deveta od 16 beogradskih opština. Na nešto više od trećine 5.560 hektara prostire se njen gradski deo i po ovom gradskom prostoru, posle Zemuna najveća je od deset opština na užem području Beograda. 

Čukarica je na magistralnim pravcima od Beograda prema zapadu i jugozapadu. Duž Save od prastarih vremena ide put ka Šapcu i Bosni, a Ibarska magistrala povezuje Beograd sa Zapadnom Srbijom i Kosovom.  

Posle ukidanja uskokolosečne pruge, Železnišku tradiciju Čukarice nastavlja danas ranžirna stanica u Železniku - jedno od uporišta novog beogradskog Železničog čvora koji, zahvaljujuć i već izgrađenim tunelima ispod centralne gradske zone, dedinjskim tunelima i onom od Rakovice do Belih voda, treba da omogući brži i racionalniji protok putničkih i teretnih vozova i spuštanje Beograda na njegove reke. I krak pruge koja od Batajnice, mostom preko Save, u Ostružnici stiže na teritoriju Čukarice, značajan je segment ovog čvora.

Zbivanja u poslednjoj deceniji 20. veka odložila su završetak još jedne saobraćajne arterije međunarodnog značaja čija trasa ide i preko Čukaričkog područja. Reč je o autoputu Dobanovci-Bubanj potok koja će tranzit na glavnoj balkanskoj drumskoj saobraćajnici izmestiti iz centra Beograda i prevoznicima put učiniti racionalnijim. Već izgrađeni novi drumski most kod Ostružnice srušen je u NATO-bombardovanju 1999. godine ali se upravo pristupa njegovoj obnovi i nastavku radova na ovoj deonici autoputa.

Da je područje Beograda više puta bilo more, poslednji put pre osam miliona godina, svedoče i tragovi otkriveni na teritoriji današnje Čukaričke opštine. Kod Belih voda u Žarkovu nađeni su ostaci cetoterija miocenskog kita, a arheolozi tvrde da je i u koritu Save kod Ostružnice pravo groblje mamuta, bizona, izumrlih vrsta nosoroga i jelena iz prastarih vremena.

Velika reka, plodne nizine uz njenu obalu i blago zatalasano zaleđe oduvek su bili pogodni za staništa ljudi. Počev od paleolita, starijeg kamenog doba, postoje materijalni dokazi da je na čukaričkom tlu čovek neprestano osvajao prirodu i prilagođavao je svojim sve većim potrebama. Pretpostavke arheologa da su u mlađem paleolitu ljudi živeli u kraju koji će desetak hiljada godina kasnije biti poznat kao Banovo brdo potvrđuju predmeti otkriveni u blizini Save. U vreme vinčanske kulture, i čukaričko područje bilo je za ono vreme veoma naseljeno a tadašnji Čukaričani razmenjivali su dobra i sa ljudima iz udaljenih krajeva. Rt u Železniku, a posebno lokalitet u Žarkovu posebno su značajni za rekonstrukciju života u ovo preistorijsko doba. 

Fibule sa zvezdastim pojačanjima na luku, nađene na Čukarici, svedočanstvo su o gvozdenom dobu i prisustvu ilirskog elementa. Na Čukarici, u Žarkovu, Ostružnici, Železniku nalaze se brojna nalazišta koja se vezuju za rimski period. Naučnici posebno izdvajaju ono na lokalitetu Kalemi u Železniku.Tu je bila vila rustika istaknutog rimskog gračanina Klaudija Valentinijana.

Mnogi su tragovi ostali na čukaričkim prostranstvima : germanski, avarski, ranovizantijski, a onda sve više slovenski, srpski.

U poslednja tri veka, današnja čukarička opština bila je poprište ne samo krupnih nego i sudbonosnih događaja za Beograd i Srbiju:

Sve do sredine 19. stoleća glavna skela za izvoz stoke iz Srbije u Austro-Ugarsku bila je kod Ostružnice a trgovina stokom bila je tada najvažniji izvor prihoda srpskog naroda.

Prikupljanje Austrijanaca i srpskih dobrovoljaca za napad na Beograd 1789. godine obavljeno je kod Ostružnice gde je 11. septembra bio postavljen most preko Save. 

Skupština srpskih starešina od 23. aprila do 3. maja 1804. godine (po starom kalendaru) u Ostružnici od odlučujućeg je značaja za dalji tok Prvog srpskog ustanka. U Ostružnici je, inače, sve do oslobođenja Beograda 1807. godine, bilo sedište Karađorđevog, to jest glavnog ustaničkog stana. U ovom selu tada je otvorena prva osnovna škola u ustaničkoj Srbiji. Od sedam narodnih skupština u vreme Prvog srpskog ustanka, na teritoriji danačnje čukaričke opštine održane su još dve 1805. u Pečnima i 1806. opet u Ostružnici.

U Prvom svetskom ratu, Čukarica je poprište krvavih borbi 1914. i 1915. godine. 

I prilikom oslobađanja Beograda u Drugom svetskom ratu, Čukarica je bila poprište žestokih borbi. Između 15. i 20. oktobra, na liniji šećerana - čukarička železnička stanica tunel - crkva -škola, borbena grupa nemačkog pukovnika Cimermana uporno je branila prolaz i mostobran preko Ade Ciganlije za izvlačenje nemačkih jedinica.

I pri najkraćem prikazu istorijskih zbivanja, neophodno je pomenuti i činjenicu da je Čukarica, kao industrijsko i radničko naselje, bilo jedno od uporišta radničkog i sindikalnog pokreta Beograda i Srbije.

Početkom 20. veka, tačnije 1904. godine, naselje Čukarica imalo je 769 stanovnika. Popisom 1961. godine ustanovljeno je da u ovoj opštini živi 17.661 domaćinstava i 53.060 ljudi. U sledećoj deceniji taj broj se gotovo udvostručio: 1971 - 33.160 domaćinstava, odnosno 102.545 stanovnika. To je upravo period najburnijeg razvoja i rasta. Prema rezultatima prvog popisa u trećem milenijumu, u opštini Čukarica danas živi 182.549 stanovnika, a blizu 28 hiljada više nego pre deset godina. Na čitavoj teritoriji Beograda broj stanovnika istovremeno je porastao za oko 96 hiljada.

Među žiteljima Čukarice, oko 90 procenata su Srbi. Najbrojniji su potom Jugosloveni, Crnogorci, Romi, Makedonci, Hrvati, Muslimani, a u broju od nekoliko pa do nekoliko desetina ili stotina među čukaričanima ima još: Albanaca, Slovenaca, Mađara, Slovaka, Bugara, Rumuna, Rusa, Nemaca, Čeha, Jevreja, Poljaka, Ukrajinaca, Rusina, Grka, Italijana, Turaka, Austrijanaca i Vlaha.

Decenijama više nego skromno radničko naselje sa tek ponekom kućom na sprat, Čukarica se naglo šezdesetih i sedamdesetih godina 20. stoleća preobrazilo u moderan grad, pri čemu su nekadašnje seoske ulice postale bulevari. Danas je to skup savremenih naselja : Banovo brdo, Golf, Julino brdo, Čukarička padina, Žarkovo, Cerak, Bele vode, Novi Železnik, Sremčica...

Na teritoriji čukaričke opštine bilo je 1996. godine 53.847 stanova a njihova površina iznosila je 3.215.006 kvadratnih metara, što znači da je prosečna veličina stana gotovo 60 kvadrata. U međuvremenu, taj broj je povećan jer je Čukarica i dalje veliko gradilište.

U čukaričkom naselju Golf realizovan je poduhvat kojim ne može da se pohvali nijedan drugi deo Beograda, niti bilo koji drugi grad u Jugoslaviji. Reč je o jedinstvenoj stalnoj izložbi svetske arhitekture. Ovde su realizovani projekti osam poznatih arhitekata iz raznih delova sveta.

Sva čukarička naselja tramvajskim i autobuskim saobraćajem povezana su sa ostalim delovima Beograda, a na Banovom brdu je terminal



za mnoge linije ka
udaljenijim delovima opštine i naseljima beogradskih opština izvan užeg područja grada.

Na području Opštine Čukarica su glavni proizvodni pogoni za snabdevanje Beograda vodom. Izgradnjom postrojenja u Belim vodama 11. jula 1892. počela je istorija modernog beogradskog vodovoda. Veliki centar za prečišćavanje podzemne vode iz reni-bunara u Lješkoj ulici na Banovom brdu počeo je da radi krajem 1961. godine i u snabdevanju Beograda zdravom pijaćom vodom učestvuje sa oko 55 odsto. Ada Ciganlija je veliko izvorište vode za piće; na njoj je izgrađen 21 reni-bunar, a u Makišu šest. Najmoderniji centar Beogradskog vodovoda takođe se nalazi na teritoriji Čukarice. To je postrojenje za prečišćavanje rečne vode u Makišu čija je prva faza od 2.000 litara vode u sekundi puštena u rad 1987. godine a predviđene su još dve faze takođe sa po 2.000 litara u sekundi.

Zavod Narodne banke Jugoslavije za izradu novčanica i kovanog novca "Kovnica", kako ga od osnivanja zovu Beograđani, smešten između Košutnjaka i Topčiderske reke, jedan je od najpoznatijih stanovnika Čukarice.

Hidrometeorološki zavod, na vrhu Košutnjaka, takođe je ustanova od najšireg značaja, a za Beograd je posebno značajna i još jedna institucija smeštena na teritoriji Čukarice, Zavod za dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju, jedinstvena zdravstvena ustanova u zemlji sa tradicijom dužom od jednog veka.

Uspon Čukarice odvija se paralelno sa razvojem industrije a tome su nesumnjivo doprinele njene geografske prednosti, pored ostalog položaj uz veliku plovnu reku, obilje vode i blizina velikog grada.

Evropeizacija Srbije posle odlaska Turaka dovela je na prag i industrijsku proizvodnju kao neminovnost budućeg razvoja i međunarodne razmene. Čukarica je upravo bila jedno od onih područja u kojima su udarani temelji beogradske pa i srpske industrije u celini.

Čukarica je 1895. godine postala sedište Srpskog kraljevskog brodarskog društva. Mala radionica već deset godina kasnije prerasla je u pravo brodogradilište. Pored toga, između dva svetska rata Državna rečna plovidba Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca imala je svoje plovne radionice na Adi Ciganliji i na Savi kod Solare koje su služile isključivo za opravku brodova i drugih plovila.

Čukaricu je posebno proslavila fabrika šećera, prva u Srbiji, koja je počela da radi 1900. godine. Pre nekoliko decenija, preseljena je na levu obalu Dunava, ali njena tradicija i dalje živi na Čukarici kao deo istorijskog imidža ovog dela Beograda. Ostala je na starom mestu, kao podsetnik na prvu srpsku šećeranu, Industrija špirita i kvasca "Vrenje"A.D.

Drvna industrija u Makišu i danas postoji. Međutim, gotovo da je zaboravljena istorijska uloga nekadašnje strugare. Ona je u izvesnom smislu preteča moćnog sistema obrenovačkih termoelektrana.

Dodaju li se tome "Šelovo" (danas "Jugopetrolovo") stovarište benzina, fabrike kože, obuće, boje i firnajsa i ostala industrijska preduzeća, jasno je da je i pre Drugog svetskog rata Čukarica bila moćan industrijski rejon. Ta tradicija je nastavljena u novim vremenima, na njima prilagođen način. Fabrika alatljika "Ivo Lola Ribar" u Železniku, koja decenijama proizvodi opremu za nove fabrike, u poslednje vreme sa kompjuterskom tehnologijom i po najstrožijim svetskim standardima, prerasla je u "Lola korporaciju". Tu su i delovi "Minelovog" sistema, preduzeća koja nastavljaju tradiciju "Inosa", zatim "FMP", fabrika kartona "Umka", jedini proizvođač višeslojnog premaznog papira u SR Jugoslaviji i jedan od značajnijih evropskih proizvođača u ovoj oblasti, te "Bora Kečić", preduzeće za specijalni transport, "Brodotehnika"...

Nekadašnja strugara u Makišu posluje danas u sastavu holding-korporacije "Komgrap" kao drvni kombinat specijalizovan za proizvodnju i montažu građevinske stolarije. Dok su ranije u izgradnji novih stanova i poslovnog prostora na teritoriji čukaričke opštine pretežno učestvovala preduzeća sa strane, u poslednjoj deceniji kao veliki graditelj afirmisala se "Stankom-korporacija". Tu su i druga preduzeća koja neposredno grade ili podržavaju graćevinarstvo: "Antikor", "Komgrap-projekt", "Caričin grad", Železničko-građevinsko "Beograd", "Graditelj", "Stekon", "Perspektiva", "Geotehnika"...

"Poslovna Čukarica" okuplja stotinak deoničara, uključujući i one iz inostranstva, a poslednja decenija i na Čukarici je u znaku ofanzive novih privatnih preduzeća, posebno u oblasti uslužnih delatnosti. Početkom 1999. godine, na primer, u oblasti zanatstva, ugostiteljstva, auto-prevoza i ostalim delatnostima, statistički je zvanično registrovano 2.276 privatnih preduzetnika.

Čukaričku opštinu ne čine samo gradska naselja. I poljoprivreda je u njoj značajno zastupljena. Obradive površine iznose oko 8.800 hektara, a to su pretežno (8.189 hektara) oranice, dok su na oko 460 hektara voćnjaci.

Mališane prihvata danas 17 predškolskih vrtića i 16 osnovnih škola od kojih svaka, u proseku, ima više učenika nego što je 1903. godine Čukarica imala stanovnika. Tu su još tri škole sa specijalnom namenom, niža muzička škola, te tri srednje škole - 13. beogradska gimnazija, Hemijsko-prehrambena tehnološka škola i Tehnička škola "Lola".

Čukarica je domaćin i dva fakulteta u sastavu Beogradskog univerziteta . Oba su na obroncima Košutnjaka, upravo na mestu koje im najviše odgovara jer je reč o Šumarskom fakultetu i Fakultetu za fizičku kulturu. Uz ovaj drugi nalazi se Jugoslovenski zavod za fizičku kulturu i medicinu sporta pa je, zahvaljujući njima, Čukarica, kao vrhunski centar za obrazovanje sportskih kadrova, pripremu i zaštitu sportista, izuzetno zaslužna za razvoj i afirmaciju jugoslovenskog sporta u celini.

Na čukaričkoj teritoriji je i Filmski grad bez čjeg se učešća ne može govoriti o istoriji jugoslovenske kinematografije. A tu je i novi studio Radio-televizije Srbije.

Za građane Čukarice glavni nosilac kulturno-obrazovnih aktivnosti je Kulturno-obrazovni centar "Čukarica" koji obezbeđuje pozorišne i filmske predstave, književne susrete, koncerte i druge estradne programe, organizuje, pored ostalog, kurseve stranih jezika, baleta, slikanja, plesne škole, stručno osposobljavanje...

Više kulturno-umetničkih društava daje svoj doprinos kulturnom životu Čukarice i pronose njeno ime u zemlji i svetu: "Čukarica", "Milomir Petrović", "Rom", "Vinogradi", "Svetozar Marković" (Umka)...Najpoznatije među njima je KUD "Dimitrije Tucović", osnovano 1978. godine. Njegova folklorna grupa "Frula" sa omladinskim i dečjim ansamblom, omladinsko pozorište "Susret" i omladinski hor "Eho" bili su tada najuspešnije amaterske sekcije u Beogradu. Danas ovo društvo ima šest sekcija sa više od 300 aktivnih članova.

Sa čukaričke teritorije programe emituju Radio-televizija "Stankom", Radio Golf, Radio Roda, Radio TOP FM, Radio 988 i Radio "Vidovdan" (u Sremčici).

O zdravlju građana Čukarice brine Dom zdravlja "Dr Simo Milošević" čije je sedište u centru opštine na Banovom brdu, a ogranci, zdravstvene stanice ili ambulante u svim većim naseljima, školama, preduzećima.

Pet novih pravoslavnih hramova gradi se u čukaričkim naseljima, a postojeće pravoslavne crkve su:

Hram Svetog velikomučenika Georgija na Banovom brdu;

Crkva Svetog Trifuna na Topčiderskom groblju;

Crkva Svetog Vasnesenja Gospodnjeg u Žarkovu; 

Crkva Svetog oca Nikolaja u Ostružnici;

Crkva Svetog preobraženja Gospodnjeg na Umci;

Crkva Svetog Stefana Dečanskog u Železniku;

Crkva Rođenja presvete Bogorodice u Velikoj Moštanici.

Na Banovom brdu su i katolička crkva Svetog Ćirila i Metodija, samostan Sestara kćeri kršćanske ljubavi (Usmiljenke) i Teološki fakultet Hrišćanske adventističke crkve.

Među kulturno-istorijskim spomenicima na području Čukarice izdvaja se spomenik srpskim ratnicima poginulim u odbrani Beograda 1915. godine. Jedinstven je po tome što ga je, na severozapadnom delu Košutnjaka, podigao neprijatelj u znak poštovanja prema protivniku. Po naređenju komandanta nemačke vojske maršala Augusta fon Makenzena, na njemu je srpskim i nemačkim rečima ispisano:  "Ovde počivaju srpski junaci". U neposrednoj blizini je i spomenik austrougarskim vojnicima koji su takođe izginuli u krvavim borbama prilikom forsiranja Save na čukaričkom pravcu.

Svojevrsna istorija Čukarice i Beograda je i Topčidersko groblje na padini Košutnjaka formirano još u 19. veku. Tu su jednostavan do uzvišenosti spomenik književnice Isidore Sekulić, obelisk nad grobom vojvode Stevana Knićanina, spomenik Arčibaldu Rajsu, velikom prijatelju srpskog naroda, spomenik Žanki Stokić i mnogi drugi.

Širom opštine nalazi se više spomenika poginulim ratnicima, kao i spomen-obeležja koja podsećaju na značajne ličnosti i događaje iz prošlosti.

Tri dragulja Čukarice privlače ne samo sve Beograđane nego i veliki broj gostiju Beograda. To su Košutnjak, Ada Ciganlija i Beogradski hipodrom na Carevoj ćupriji.

Košutnjak je prelepi vidikovac, rekreacioni centar i ugodno boravište u prirodnim ambijentima. Na nekoj od njegovih padinama pri samom vrhu, književnik Matija Ban podigao je 1861. godine letnjikovac u kome je okupljao najpoznatije kulturne poslenike ondašnjeg vremena. O letnjikovcu je ostao samo pomen, više se i ne zna gde se tačno nalazio, ali po Matiji Banu čitav ovaj kraj početkom 20. veka dobio je ime Banovo brdo.

Tri i po kilometra uzvodno od učća Save u Dunav - počinje Ada Ciganlija, nekad jedno od najvećih rečnih ostrva u Jugoslaviji, pregrađivanjem rukavca Save pretvoreno u poluostrvo. Dugačka je preko šest kilometara, široka do 700 metara, prostire se na površini od oko 270 hektara. Savsko jezero, dobijeno premošćavanjem Ade, dugo preko četiri kilometra i široko oko 200 metara, u vrelim letnjim danima dovede na stotine hiljada ljudi. Pored kupanja, privlače ih i izvanredni uslovi za rekreaciju, zabavu i mnoge sportove na kopnu i vodi.

Nadomak Ade a u podnožju Košutnjaka je i Beogradski hipodrom. Ovaj objekat na Carevoj ćupriji otvoren je neposredno pred početak Prvog svetskog rata, a prvi jugoslovenski derbi na njemu je održan 1921. godine.

Na obodu grada je izletište i lovište Lipovačka šuma koju Čukarica deli sa susedima. Tu je i Rakina bara, jedino prirodno jezero na teritoriji Beograda.